چک صیادی بهتر است یا سفته؟

چک صیادی و سفته از اسناد تجاری معتبری هستند که استفاده از آن‌ها به‌عنوان یک ضمانت مالی در بازار و معاملات امروزی، بسیار رایج است. در چنین شرایطی سوالاتی پیش می‌آید که تفاوت چک و سفته برای ضمانت چیست؟ کدام یک از آن‌ها بهتر و مطمئن‌تر است؟ مزایای سفته نسبت به چک و بالعکس آن چیست؟ در پاسخ به این سوالات باید گفت که هم چک و هم سفته مزایا و معایب خاص خود را دارند و با توجه به شرایط شخص و اینکه آیا او صادرکننده است یا گیرنده، می‌توان سنجید که کدام یک بهتر از دیگری است. در ادامه، به جزئیات بیشتری دربارۀ چک و سفته، تفاوت‌ها، مزایا و ویژگی‌هایشان خواهیم پرداخت تا به نتیجۀ شفاف‌تری در این خصوص برسیم.

چرا از چک و سفته برای ضمانت استفاده می‌شود؟

ارائۀ یک ضمانت مالی برای انجام معاملات و فعالیت‌های تجاری، سابقه‌ای طولانی در زندگی انسان‌ها دارد که در هر دوره به یک شکل بوده است. امروزه این ضمانت از طریق اسناد تجاری خاصی مثل چک صیادی، سفته و برات انجام می‌شود که دارای اعتبار قانونی یا حقوقی هستند و به همین دلیل با تکیه به آن‌ها می‌توان معاملات را انجام داد و امورات مربوط به پرداخت را آسان‌تر و بهتر پیش برد. این اعتبار در کنار قابل پیگیری بودنشان آن‌ها را به بهترین گزینه‌ها برای ضمانت تبدیل کرده است.

تفاوت چک و سفته برای ضمانت در چیست؟

باوجود اینکه چک صیادی و سفته هر دو در یک دسته‌بندی، یعنی اسناد تجاری خاص قرار می‌گیرند، تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند که باعث می‌شود افراد با توجه به نیازهایشان به سراغ یکی از این دو بروند. در ادامه به برخی از این تفاوت‌ها اشاره می‌کنیم.

شرایط و مرجع صدور چک و سفته

اولین تفاوت چک و سفته برای ضمانت، در شرایط صدور آن‌هاست. برای صدور چک ضمانت، ذکر نام صادرکننده، گیرنده و تاریخ، ضروری است و چک حتماً باید در سامانۀ صیاد ثبت شود تا اعتبار قانونی داشته باشد و بتوان آن را پیگیری کرد؛ اما سفته شرایط متفاوتی دارد و تنها درج نام صادرکننده و گیرنده بر آن و ذکر این نکته که جهت ضمانت صادر می‌شود، کافی است و نیازی به ثبت در سامانۀ صیاد ندارد. همچنین صدور چک از سوی همۀ بانک‌ها امکان‌پذیر است؛ اما سفته فقط از سوی بانک ملی چاپ و عرضه می‌شود.

شرایط وصول و نقد کردن چک و سفته

دومین تفاوت چک و سفته برای ضمانت در نحوۀ وصول آن‌هاست. برای نقدکردن چک می‌توان از چند روش استفاده کرد که عبارت‌اند از طرح دعوای حقوقی، شکایت کیفری، مراجعه به اجرای احکام دادگستری و اجرای ثبت.

اما برای وصول سفته فقط یک راه وجود دارد و آن طرح دعوای حقوقی و طی مراحل مربوط به آن است.

لازم الاجرا بودن یا نبودن آن‌ها

دیگر تفاوت این دو سند در این است که چک، جزو اسناد لازم الاجرای ثبتی به حساب می‌آید و می‌توان از طریق اجرای ثبت آن را پیگیری کرد و درصورتی که نقد نشود، می‌تواند برای صادرکننده محکومیت کیفری، حبس، محرومیت از صدور دسته چک جدید و مواردی از این دست را در پی داشته باشد؛ اما سفته جزو اسناد لازم‌الاجرا نیست و صرفاً جنبۀ حقوقی دارد و فاقد جنبۀ کیفری و پیگیری از این طریق است.

تعیین مبلغ چک و سفته

دیگر تفاوتی که می‌توان برای این دو سند برشمرد، تفاوت در مقدار مبلغی است که روی آن‌ها درج می‌شود. برای صدور چک، محدودیتی در این خصوص وجود ندارد و مبلغ را تا هر مقداری که طرفین توافق کرده باشند، می‌توان بر آن ثبت کرد؛ اما مبلغ سفته به آنچه روی آن چاپ شده است، محدود می‌شود و برای مبالغ بالا نیاز به دریافت چند سفته از بانک است.

روند دادرسی به مطالبۀ وجه

دیگر تفاوت چک و سفته برای ضمانت در این است که روند دادرسی به مطالبۀ وجه چک هم سریع‌تر انجام می‌شود هم هزینۀ کمتری دارد؛ اما سفته این‌طور نیست و مطالبۀ وجه آن روند کندتر و هزینۀ بیشتری خواهد داشت.

مزایا و معایب سفته و چک صیادی

به‌غیر از ویژگی‌ها و بیان مهم‌ترین موارد تفاوت چک و سفته برای ضمانت، بررسی مزایا و معایب آن‌ها نیز می‌تواند در رسیدن به پاسخ این سوال که چک صیادی بهتر است یا سفته، راهنما و راهگشا باشد. در ادامه به این مزایا و معایب خواهیم پرداخت:

مزایای چک نسبت به سفته

مزایایی که چک ضمانت نسبت به سفته دارد، عبارت است از:

• چک، لازم الاجراست و قابلیت پیگیری کیفری دارد؛ اما سفته این‌طور نیست.
• برگشت چک صیادی، بسیار فوری و با هزینۀ کم یا بدون هزینه انجام می‌شود؛ اما واخواست سفته (عملی مانند برگشت‌زدن چک) زمان‌بر و با هزینۀ بیشتری است.
• هزینۀ دادرسی برای مطالبۀ وجه سفته 2برابر چک است؛ اما چک هزینۀ کمتری دارد و این جزو مزایای آن و معایب سفته به حساب می‌آید.
• برای وصول چک می‌توان از چند روش استفاده کرد ولی وصول سفته فقط از یک طریق امکان‌پذیر است.
• چک محدودیتی برای درج مبلغ ندارد؛ اما سفته دارد.
• چک صیادی قابلیت ثبت و اعتبارسنجی در سامانۀ صیاد و برخی سامانه‌ها و اپلیکیشن‌ها مثل 724 را دارد و از این طریق می‌توان از خوش‌حسابی صادرکنندۀ آن مطلع شد؛ اما سفته چنین شرایطی ندارد. استفاده از اپلیکیشن‌هایی مثل 724 و نحوۀ ثبت چک صیادی در آن و استعلام گرفتنش، آن‌قدر راحت است که این مورد می‌تواند یکی از برجسته‌ترین مزایا و تفاوت چک و سفته برای ضمانت باشد.

برای این کار کافی است که فرد برنامۀ 724 را دانلود و نصب کند، وارد بخش سامانۀ صیاد شود و ثبت چک را بزند، نام بانک صادرکنندۀ چک را وارد کند، مرحلۀ احراز هویت و واردکردن اطلاعات کارت بانکی را پشت سر بگذارد و در نهایت با وارد کردن کد 16 رقمی چک صیادی خود، ثبت چک‌اش را به پایان برساند. انجام تمامی این مراحل تنها به چند دقیقه زمان نیاز دارد.

مزایای سفته نسبت به چک

مزایایی که برای چک ذکر شد، به این معنا نیست که سفته هیچ مزایایی ندارد. سفته نیز در برخی موارد از چک پیشی می‌گیرد که این موارد، عبارت‌اند از:

• دریافت سفتۀ ضمانت نسبت به چک خیلی آسان‌تر است و نیاز به اعتبارسنجی بانکی ندارد.
• سفته مانند چک نیاز به ثبت در سامانه‌های خاصی مثل سامانۀ صیادی را ندارد.
• زمانی که سفته برای ضمانت استفاده می‌شود و این عبارت روی آن ذکر می‌شود، هر نوع اقدام زودهنگامی برای نقدکردن آن از سوی دارنده، خیانت در امانت به‌حساب می‌آید و صادرکننده می‌تواند او را به محکمه بکشاند. این مسئله  مایۀ آسودگی خاطر صادرکنندۀ سفته است و مشکلی از این نظر او را تهدید نمی‌کند.
• برای نقد کردن سفته یا واخواست آن مثل چک نیازی به دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک و ارائۀ آن به دادگاه نیست و دارنده بدون این موارد می‌تواند دادخواست مطالبۀ وجه سفته را ثبت کند.

پس کدام بهتر است؟ چک صیادی یا سفته؟

با توجه به آنچه دربارۀ تفاوت چک و سفته برای ضمانت گفته شد و بررسی مزایای این دو سند نسبت به هم، می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که به دلایلی مثل لازم‌الاجرا بودن چک، امکان اعتبارسنجی آن، امکان پیگیری کیفری آن و هزینه‌های کمتر دادرسی و...، این سند برای افرادی که می‌خواهند ضمانت پرداختی دریافت کنند، گزینۀ بهتری نسبت به سفته است و در عین حال به دلایلی مثل دریافت آسان و بدون دردسر آن، لازم‌الاجرا نبودن و نداشتن جزای کیفری، عدم تعیین مهلت ضروری و محدود برای وصول‌شدن و امثالهم، این سند برای افرادی که می‌خواهند به دیگری ضمانت بدهند، گزینۀ بهتری نسبت به چک است.

سخن پایانی

اسناد تجاری خاصی مثل چک صیادی و سفته از مهم‌ترین موارد ضمانت پرداخت در معاملات تجاری و بازاری کشور به حساب می‌آیند که خیلی از افراد ممکن است در انتخاب آن‌ها به عنوان ضمانت، به چالش بخورند و ندانند که چک بهتر است یا سفته؟ برای تصمیم‌گیری در این مورد، ابتدا باید تفاوت چک و سفته برای ضمانت را بررسی کرد و سپس از مزایا و معایب سفته و چک نسبت به همدیگر باخبر شد تا روشن شود که کدام یک از آن‌ها برای فرد، چه در مقام صادرکننده چه در مقام گیرنده، گزینۀ بهتری است و می‌تواند منافع او را تامین کند.